Burgermansbruiloft

Adodvs presenteerde "Burgermansbruiloft"

Welkom op het bruiloftsfeest van Jakob en Maria! Een feest waar de wijn rijkelijk geschonken wordt. Een feest waar familie en vrienden bij elkaar komen. Bijzondere anekdotes, culinaire hoogstandjes en heerlijke muziek maken de avond compleet. Kortom een bruiloft om nooit meer te vergeten!
Dit komische theaterstuk van Bertolt Brecht wordt gespeeld door de cast van de langst bestaande toneelvereniging van Den Haag: ADODVS. Dit keer is er gekozen voor een stuk dat voor een ieder herkenbaar is… of niet?

Spelers: Herman Battjes, Nelleke Dohle, Sjoerd van Harmelen, Wendy Janssen, Daniëlle de Jong, Cora Kreft, Jeroen Smit, Axel Spiessens, Edith Swinkels en Herman Taal.

Regie: Paul Sekreve
Regieassistent: Jeffrey Boekestijn
Tekst: Bertolt Brecht

Adodvs productie: Dorien Bennink, Niek Fassaert, Cora Kreft, Jeroen Smit, Lisa Unlandt, Marjon van der Vegt en Lambert Wijnvoord
Techniek: Milan Stijnman

HVA Jury rapport 'Haagse Oscars'

‘De burgermansbruiloft’ door ADODVS
Regie: Paul Sekreve
Auteur: Berthold Brecht
Gezien op 25 maart 2016 in Theater HPC

 

STUKKEUZE

ADODVS heeft gekozen voor de eenakter van Brecht uit 1926, die vaak als avondvullende voorstelling wordt opgevoerd. Regisseur Dirk Tanghe rekte ooit de bruiloft tot 4,5 uur, bij ADODVS waren we 70 minuten getuige van het feest van het pasgetrouwde koppel Jakob en Maria, die uiteindelijk verweesd achterblijven. Het stuk biedt een groot ensemble de kans om hun komische talenten te tonen. Een valkuil is het gegeven dat de bruidegom zijn eigen meubels heeft gemaakt, die tijdens het feest uit elkaar vallen. Die kwestie moet technisch goed worden opgelost om het stuk geloofwaardig voor het voetlicht te krijgen. Dat hebben we helaas in deze voorstelling gemist.

REGIE

Het regie-concept was niet duidelijk. Het bruiloftsfeest werd als een raamvertelling gebracht door er een terugblik (of hersenspinsel) van de moeder van de bruid te maken. Zij - als enige in het zwart gekleed - leidde het feest met een gedicht in, en rondde het af met een dialoog met een zuster waarbij gesuggereerd wordt dat het feest jaren terug heeft plaatsgevonden. (Of juist helemaal niet.) De gedachten achter deze toevoeging aan het stuk van Brecht (inclusief het lied Lustucru) begrepen we niet.
Andere vondsten (de vriend van de bruidegom sprak Duits of liederen uit de Dreigroschen oper) waren wel verrijkend.
De mise-en-scenes waren vrij mager. Spelers hadden meer uitgedaagd kunnen worden om ruimte te pakken of hun relatie tot elkaar uit te diepen. Ze werden in lange openings-scene vastgezet achter de tafel. Bijna de hele cast was gedurende de hele voorstelling op de speelvloer, maar niet iedereen speelde door. Het feest had meer een geheel kunnen zijn; het was te gefragmenteerd, waardoor het soms bijna leek alsof het niet geregisseerd was.

VORMGEVING

Het openingsbeeld met de gasten achter de lange tafel - alles smetteloos wit - was sterk. Jammer was dat een dame de voorstelling aankondigde en huishoudelijke mededelingen op de speelvloer deed (mobiels uit) of aankondigde dat er heel wat gedronken zal worden etc. Dat deed afbreuk aan de magie van de voorstelling en kan beter vooraf in de foyer plaatsvinden.
Hoe fraai de tafel er ook uitzag, het was jammer dat het tafelkleed de benen afdekte. Dan wordt het vooral teksttoneel en blijven er kansen liggen om theatraal uit te pakken.
De keuze om de moeder als enige in het zwart te kleden - de rest was wit - deed wonderlijk aan. Witte gymschoenen op een bruiloftsfeest detoneerden.
De ‘zelfgebouwde’ kast was fraai en overtuigend in zijn onbeholpenheid; de klapstoelen hadden dat ook moeten uitdragen. Nu stonden acteurs te spelen alsof een puntgave stoel kapot was. Het was beter geweest om echte kapotte stoelen daarvoor te gebruiken.

SPEL ALGEMEEN

Het 10-koppige ensemble oogde bij de opening als een interessant rariteitenkabinet. Het leverde vervreemdende, absurdistische taferelen op (gelijktijdig leegdrinken van  glazen wijn), zeker toen een paar maal een ‘freeze’ plaatsvond. Gaandeweg werd het helaas wat braver en werd het spel meer naturel dan je bij een stuk van Brecht zou verwachten. We hadden het graag wat extremer gezien. De verhoudingen/relaties tussen bruiloftsgasten en familie hadden beter uitgewerkt kunnen worden.

SPEL INDIVIDUEEL

Nelleke Dohle (bruid)
Heldere mimiek. Zat goed in haar lijf, zoals ook te zien was in de slotscene wanneer ze over tafel kruipt richting bruidegom en de wijnglazen wegsmijt. De kleine momenten dat ze zich kon laten zien, pakte ze met beide handen beet.

Herman Battjes (bruidegom)
Was een geloofwaardige, sullige bruidegom, die in vijf maanden tijd de slecht gelijmde meubeltjes had gemaakt. Was op momenten dat hij geen tekst had onzichtbaar. Miste venijn naar zijn vriend, die zo wellustig met zijn bruid danste. Kan stappen maken door met tekst sommige woorden minder te benadrukken.

Edith Swinkels (moeder van de bruidegom)
Was op haar gemak in deze rol, die overigens niet makkelijk was. Ze had namelijk een dubbelfunctie: moeder, maar moest ook spelen alsof ze in een waan het feest meemaakte. Fijn om naar te kijken.

Herman Taal (vader van de bruid)
Had het lastig met het vertellen van de misplaatste anekdotes. Kreeg te weinig weerstand - gasten vielen stil in plaats van het hem moeilijk te maken -, zodat er stiltes vielen en de vaart uit de voorstelling ging. Dat hij vader was van twee dochters (bruid, en puberachtige zus) had duidelijker verbeeld kunnen worden. Had meer mogen ontsporen om het geheel wranger te maken.

Wendy Janssen (zus van de bruid)
Speelde de door opspelende hormonen geplaagde jonge zus. Had nog meer kunnen flirten, miste mogelijk lef daartoe (of tegenspel van ‘jongeman’). Moet nog leren meer in het moment te zitten en niet de ‘code’ van de vierde wand te doorbreken. Maakte contact met publiek, wat niet op zijn plek was.

Cora Kreft (Emmy, vriendin van de bruid)
Fijne presence, toonde lef. Durfde zich erin te smijten. Lag op een gegeven moment overtuigend  over vloer te dweilen met de beste vriend van de bruidegom. Wel misten we een opbouw daarnaar toe, waardoor zo’n scene enigszins uit de lucht komt vallen. Actrice zou gebaat zijn bij een meer beweeglijke mise-en-scene.

Axel Spiessens (man van Emmy)
Mooie uitstraling achter tafel. Afstandelijk, meer observerend. Ook hier misten we een opbouw naar het conflict met zijn echtgenote, waardoor een zin ‘Nu ben ik zeker weer de boeman’ geen bodem of basis had. Wellicht speelde dit echtpaar soms op te grote afstand van elkaar.

Jeroen Smit (vriend van de bruidegom)
Sterspeler van de avond. Bezit goed gevoel voor timing. Sprak overtuigend Duits en werd vilein. Durfde tijd te nemen om spanning op te bouwen. Nam bewegingsvrijheid, waardoor hij uitgroeide tot enige echt interessante personage. Bij de paringsdans met bruid had hij meer tijd kunnen nemen om een ‘ongemakkelijke situatie’ op te bouwen.

Sjoerd van Harmelen (jongeman)
Goede mimiek, komisch talent. Lef met zingen (Liszt). Zou meer aangereikt kunnen hebben om zijn rol interessanter te maken. Volgende keer een grotere rol?

Daniëlle de Jong (gastvrouw / zuster)
Heldere fijne manier van spelen. Frisse noot. Bracht de drank en het eten - nagenoeg lege schalen - leuk op, en was goed in dialoog met verwarde moeder.

ALGEMENE INDRUK

Komische voorstelling van het bruiloftsfeest dat ontspoort, omdat mensen - mede door de drank - hun kleinburgerlijke, en vileine kantjes laten zien. Wat een feest zou moeten worden, ontaardt in desillusie. De voorstelling had aan de regiekant nog wat kunnen winnen. Zo zette de spelregie de acteurs teveel vast, waardoor het feest (en de ontsporing ervan) niet dynamisch werd. Binnen de cast was er daardoor 1 speler die het maximale uit zijn rol haalde en dreigend werd, dit hadden er volgens ons meer kunnen zijn.

 

Recensie HVA-blad Haghespel

ADODVS speelde ‘De burgermansbruiloft’ van Bertolt Brecht

Regie: Paul Sekrève

Gezien: 26 maart 2016 in de Laetitiazaal van het Haags Pop Centrum

Gezien:

‘De Burgermansbruiloft’ is een eenakter geschreven door Bertolt Brecht. Deze toneelschrijver wordt ook wel gezien als de grondlegger van het ‘episch theater’, waarmee Brecht maatschappelijke en dus ook mense-lijke relaties in hun realiteit en ruwheid wil tonen.

ADODVS trachtte met deze voorstelling het zo bedoel-de episch aspect van Brecht neer te zetten. Het decor was sober: er was een aantal lijnen gespannen en daaraan hingen grote witte lakens. Alles in het decor was overigens wit: het podium in de feestruimte, de zelf in elkaar gezette kast, de gedekte feesttafel en zelfs de vloer was niet vergeten. Qua belichting volde-den een aantal lichtsets en hier werd verder niet veel mee gedaan. Slechts op een paar momenten doofden deze lichten om plaats te maken voor een enkele spot.

Bij de aanvang van het stuk zaten de spelers allen ach-ter een lange tafel, nog in het donker. Het publiek werd welkom geheten door een gastvrouw. Zij legde één en ander uit over de voorstelling ter introductie, maar het kwam niet echt sprankelend of uitnodigend

over, eerder een tikkeltje onvoorbereid. Een welkomst-woord op deze manier zou ook meegenomen kunnen worden in de regie. Maar dat terzijde.

Het stuk opende daarna met een korte monoloog van de moeder van de bruidegom, geheel gekleed in het zwart. Het viel meteen op dat zij als enige anders ge-kleurd was, aangezien de rest van de gasten in het wit gekleed ging, waardoor ze als het ware opgingen in het decor. Na deze monoloog schoof de moeder aan bij de gasten aan de grote feesttafel en startte de conversatie tijdens het, zoals al snel bleek, diner ter ere van de brui-loft. Knap was dat met zeer weinig middelen meteen de diverse typetjes onder de gasten door de spelers wer-den neergezet. De ietwat zenuwachtige bruid, de zelf-verzekerde bruidegom, de kletsgrage vader, de losban-dige zus van de bruid en de zoon van de huisbaas, die waarschijnlijk was uitgenodigd als teken van goede wil. En dan waren daar nog de beste vriend van de bruide-gom, een wereldse man die alles wel heeft gezien en gedaan en de beste vriendin van de bruid met haar man. De dame in het gezelschap die overal iets van vindt, alles beter weet en geen kans onbenut laat dit ook te melden, maar haar eigen man niet kan uit-staan en haar eigen huwelijk niet goed op de rails krijgt. Vooral vanuit de mimiek van de spelers kwam, zeker in het begin, veel naar voren. De handelingen bleven verder vrij klein, aangezien allen achter een lange tafel zaten. Juist daardoor ging ik me als pu-bliek extra concentreren op de teksten. En juist daar-om werd het publiek snel meegenomen en werd de situatie vlot neergezet. Ondanks dat het stuk in het begin een komische noot ten tonele bracht, werd gedurende het stuk al snel duidelijk dat er meer aan de hand was dan aanvankelijk leek. De vader van de bruid greep elk moment aan om weer een geestdo-dende anekdote te vertellen, de moeder van de bruidegom dronk net even teveel, waardoor ze af en toe iets te vrijpostig was en zichzelf vervreemde van de rest en Emmy, de beste vriendin van de bruid, had overal iets op aan te merken. Vooral op de meubels, die blijkbaar door de bruidegom zelf in elkaar waren gezet. De bruid en bruidegom probeerden alles in goe-de banen te leiden en de situatie mooier voor te stel-len dan deze bleek te zijn, dus er werd vooral ook veel (gemaakt) gelachen en geproost. Maar lang was deze façade niet op te houden en al snel bleek dat deze burgerlijke bruiloft een ‘moetje’ is, want de bruid blijkt al een aantal maanden zwanger te zijn. De moeder had van tijd tot tijd een monoloog, welke werd geac-centueerd door de bruid, zichzelf duidelijk zorgen ma-kend om een nog ongeboren kind. Daarnaast zorgden de soms scherpe en dubbelzinnige teksten van Brecht ervoor dat duidelijk werd dat de mensen, aanwezig op deze bruiloft, eigenlijk helemaal niets gemeen hadden met elkaar en ‘noodgedwongen’ samen waren op dit festijn.

Wat opviel was dat in de kleding de typetjes leken te zijn doorgevoerd. Zo droegen bijna alle mannen witte pakken met witte corsages, maar hadden zij allen witte gympen onder hun pakken aan. Dit zou kunnen duiden op het burgerlijke aspect: je mooier of netter voordoen dan eigenlijk het geval is. Daarnaast waren de pakken bij een aantal heren ook duidelijk een paar maten te groot: de voorgedane status past blijkbaar niet iedereen. Dit was echter niet het geval bij de vriend van de bruidegom. Zijn pak paste precies en hij had nette schoenen aan. De aandacht van de gasten ging dan ook snel uit naar deze wereldse man, in het bijzonder de aandacht van Emmy. Deze dame was overigens tot in de puntjes verzorgd, zoals haar ka-rakter ook al deed vermoeden. En de zus van de bruid was schaars gekleed, met hoge hakken. Zij wond al snel de zoon van de huisbaas om haar vinger, met alle gevolgen van dien.

Edith Swinkels speelde de moeder van de bruidegom. Het was duidelijk dat deze dame acteerervaring heeft. Ze heeft mij zeker kunnen bekoren met haar prettige acteerstem, afwezige blikken en grappige opmerkin-gen die net verkeerd geplaatst werden. Nelleke Dohle, een nieuwkomer bij ADODVS naar ik begreep, speelde prettig, maar had vooral ook een mooie mimiek.

Ze zette een goede zenuwachtige bruid neer, die alles goed wilde laten verlopen. Herman Battjes, de brui-degom, begon heel sterk, maar vond ik later qua ac-teren wat afzwakken en bleef naar het einde toe wat vlak, waardoor de emoties wat minder duidelijk naar voren kwamen. Sjoerd van Harmelen en Wendy Jans-sen zetten een overtuigende zus en zoon van de huis-baas neer, waar de vonken vanaf sprongen. Wendy acteerde op een natuurlijke manier en ook Sjoerd wist mij te overtuigen van een ietwat slungelige maar innemende jongeman. Herman Taal, de vader van de bruid, leek zo uit een willekeurige bruiloft te zijn ge-komen. Ondanks dat niet al zijn teksten overal even goed verstaanbaar waren, denk ik dat iedereen in het publiek wel iemand uit eigen familiekringen met hem kon identificeren. Cora Kreft, Emmy, had een prettige en vooral duidelijk stem om naar te luisteren. Zij wist mij meteen te pakken en haar typetje duidelijk over te brengen. Ze hield dit ook heel consequent vol, niet alleen in spreekteksten, maar juist ook op momenten van stil spel. Iets wat ik overigens bij alle spelers wel sterk vond: er was veel aandacht voor stil spel in mi-miek en houding. Jeroen Smit, de vriend van de brui-degom, acteerde vermakelijk en vooral ook heel ac-tief. Hij was de gangmaker van het feest en probeer-de iedereen daarin mee te krijgen. Iets wat mij stoor-de was het feit dat hij alles bijna volledig in het Duits heeft gedaan. Ongetwijfeld een regie-keuze, maar voor mij geen toegevoegde waarde. Zijn allerlaatste zin in het stuk was ineens wel in het Nederlands. Wellicht ook een verwijzing naar een burgerlijke ach-tergrond, maar die kwam bij mij niet over. De man van Emmy, gespeeld door Axel Spiessens, kwam niet helemaal uit de verf. Het spel van Axel bleef heel constant, waar-door de emoties van deze man, die gedurende het stuk best wat te verduren kreeg, ook heel vlak en constant bleven. Daarnaast was de verstaanbaarheid soms niet optimaal. In het begin aan tafel was Alex sterker: de ‘man van’, lachend om dingen die eigen-lijk niet grappig zijn. En dan was er nog Daniëlle de Jong, de gastvrouw en bediende in het stuk en vol-gens de rolverdeling een ‘zuster’, maar dit kwam niet duidelijk naar voren aan het eind.

Ik sluit af met de metafoor die werd neergezet d.m.v. decor en rekwisieten. Alle zelfgemaakte meubels, inclusief de stoelen, gingen gedurende het stuk ka-pot, wat naar mijn idee duidde op het instorten van de façade die was opgetrokken. De toren van glazen die moeder halverwege het stuk op de feesttafel bouwt sneuvelt op het laatst ook: het ‘glazen huis’ stort in elkaar en de bruid en bruidegom blijven al-leen achter na een veelbewogen avond.

Een eerste kennismaking voor mij met ADODVS waar ik, zij het met wat kleine aantekeningen, zeker van heb genoten.

Patrick Bruijstens (Haghespel)

Foto’s: Marjon van der Vegt

Bron: Haghespel april 2016